Podróż Podwarszawska wycieczka

Laski to wieś leżąca na obrzeżach Warszawy, na skraju Puszczy Kampinoskiej. Jej nazwa wywodzi się od leszczyny (laska). Wieś powstała na terenie wyciętego lasu przy dworze rodziny Daszewskich na początku XVIII wieku. Na początku XX wieku duży teren folwarku został przekazany przez spadkobierczynię majątku Różę Marię Czacką (1876-1961) - zakonnicę znaną jako matka Elżbieta Czacka - zakładowi dla ociemniałych dzieci, prowadzonemu przez Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi i siostry franciszkanki Służebnice Krzyża. Przed II wojną światową funkcjonował tu zakład dla sierot, Dom Matki i Dziecka oraz świetlica wojskowa. W czasie wojny dwukrotnie działał tu szpital wojenny - we wrześniu 1939 roku oraz podczas Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Przebywał tu wówczas ks. Stefan Wyszyński (1901-1981), późniejszy kardynał i prymas, pełniąc funkcję kapelana Grupy "Kampinos" Armii Krajowej.

Znajduje się tu także cmentarz wojenny ofiar II wojny światowej, cmentarz, związany z Zakładem dla Ociemniałych oraz dwa obiekty sakralne: kościół parafialny p.w. Matki Bożej Królowej Meksyku z lat 80. XX wieku i kaplica p.w. Matki Bożej Anielskiej z 1925 roku, zbudowana wg projektu Łukasza Wolskiego.

Jadąc od Warszawy w kierunku Truskawia warto skręcić w lewo w Izabelinie. Po około 3 km dotrzemy do uroczego Lipkowa. Pierwsza wzmianka o wsi, noszącej wówczas nazwę Łupków lub Lubków, pochodzi z 1414 roku. Był on wówczas własnością rycerskiego rodu Prusów. Wieś, położona na skraju Puszczy Kampinoskiej na słabych gruntach, często zmieniała właścicieli.

W XVIII wieku należała do Zamoyskich, Mniszchów, a od 1790 roku do Jakuba Paschalisa Jakubowicza, kupca pochodzenia ormiańskiego, który otworzył tu manufakturę słynnych lipkowskich pasów kontuszowych i zbudował dwór. W 1791 roku wizytę złożył tu król Stanisław August Poniatowski. W 1792 roku w Lipkowie zbudowano kościół. Po śmierci Paschalisa i jego syna Feliksa wieś przeszła w ręce Józefa Paschalisa Jakubowicza, ożenionego z Ludwiką z Ryxów. Ten wyremontował zniszczone budynki fabryczne i wznowił produkcję, tym razem materiałów jedwabnych, płóciennych, bawełnianych i innych. Po śmierci Jakubowiczów, do przejęcia przez Kazimierza Szetkiewicza w 1880 roku, majątek miał 6 właścicieli. Do Lipkowa, do córki Szetkiewicza Maryni, przyjeżdżał, jako konkurent do jej ręki, a potem - jako jej mąż - Henryk Sienkiewicz. Na prośbę żony umieścił tutaj scenę pojedynku Bohuna z Wołodyjowskim w powieści „Ogniem i mieczem”. W 1883 roku Szetkiewicz sprzedał majątek, który do roku 1937 wielokrotnie zmieniał właścicieli. Kościół pozbawiony wsparcia finansowego podupadł. W roku 1830 parafia p.w. św. Rocha w Lipkowie została zlikwidowana i kościół stał pusty aż do roku 1950. W 1921 roku rozebrana została karczma, uwieczniona w powieści przez Sienkiewicza. Do 2006 roku miejsce to upamiętniał głaz, znajdujący się w zagajniku nad potokiem Struga, przy mostku łączącym Lipków z Koczargami Starymi.

W czasie II wojny światowej okoliczna ludność walczyła m.in. w partyzantce, a po wojnie - w wyniku reformy rolnej - na miejscu majątku powstał PGR. W 1948 roku pracownicy PGR przypadkiem zaprószyli ogień i zabytkowy dwór spłonął. W latach 1950-1952 staraniem księdza kanonika Stefana Kowalczyka odbudowano kościół, a w roku 1957 we dworze umiejscowiono plebanię. Proboszczem został ksiądz Wacław Kurowski, który m.in. założył tu prywatne muzeum historii Lipkowa i jego związków z Sienkiewiczem. Obecnie trwają prace przy remoncie klasycystycznego kościoła parafialnego p.w. św. Rocha zbudowanego wg projektu Hilarego Szpilowskiego (1753-1827).

Wieś Truskaw powstała z nadania króla Władysława II Jagiełły w 1419 roku, choć są w niej ślady archeologiczne z epoki neolitu. Jest to najstarsza wieś Puszczy Kampinoskiej. W trakcie Powstania Styczniowego w 1863 roku była ona bazą powstańców, za co spotkały ją represje ze strony władz carskich. Rozkwit wsi przypada na okres międzywojenny.

W trakcie II wojny światowej, w 1943 roku, hitlerowcy rozstrzelali 10 mieszkańców wsi. W nocy z 2 na 3 września 1944 oddziały AK pod dowództwem Adolfa Pilcha (ps."Góra", "Dolina") dokonały pogromu stacjonujących we wsi oddziałów rosyjskiej, kolaboranckiej brygady RONA, słynącej z niebywałego okrucieństwa, zabijając 250 żołnierzy wroga, przy stratach własnych 10 zabitych.
 
Obecnie wieś szybko się rozbudowuje, ponieważ wielu warszawiaków wybiera ją na punkt osiedlenia i rekreacji.

Palmiry są położone w Kotlinie Warszawskiej na terenie Puszczy Kampinoskiej. Miejscowość została założona w XIX wieku pod nazwą Palmira, obecną nazwę Palmiry nosi od 1929 roku.

Przed II wojną światową w pobliżu Palmir znajdowały się magazyny amunicji, przygotowane na wypadek sowieckiej inwazji - we wrześniu 1939 roku zaopatrywano z nich wojska polskie w czasie niemieckiego oblężenia Warszawy.

W czasie okupacji, w okresie od grudnia 1939 roku do lipca 1941 roku pobliskie lasy były miejscem masowych mordów, dokonywanych przez Niemców na ludności cywilnej, głównie na byłych więźniach Pawiaka oraz więzień przy Daniłowiczowskiej i Rakowieckiej. W czasie okupacji miejsce to było nazywane jednym z warszawskich pierścieni śmierci. Po wojnie, prace ekshumacyjne były prowadzone przez personel PCK w listopadzie i grudniu 1945 roku i wiosną roku następnego. Odnaleziono 24 zbiorowe groby, z których wydobyto ponad 1700 ciał. Dzięki identyfikacjom, dokonywanym przez rodziny lub na podstawie dokumentów i kwitów znalezionych przy zwłokach udało się rozpoznać 576 ciał. Nazwiska kolejnych 480 ofiar ustalono natomiast na podstawie innych źródeł.

Kroczewo to spora wieś, położona niedaleko Zakroczymia. Gdy przejeżdżaliśmy obok niej, uwagę naszą zwróciła przysadzista bryła tutejszego kościoła, który obejrzeliśmy (głównie z zewnątrz, gdyż w środu odbywało się nabożeństwo). Nie zachował się, niestety, istniejący tu niegdyś wspaniały dwór, własność rodziny Czarnowskich herbu Grabie, gospodarzących nie tylko w Kroczewie, ale także w sąsiednich folwarkach. W źródłach spotkać można zapisy, że zapraszano tu m.in. Henryka Sienkiewicza. Urodził się tu współtwórca polskiej szkoły socjologii, Stefan Czarnowski (1879-1937), a także Kazimierz Edmund Skarżyński (1887-1962), sekretarz generalny PCK w okresie II wojny światowej, autor pierwszego raportu o zbrodni katyńskiej i szef komisji PCK w Katyniu w 1943 roku. Zarówno dwór jak i towarzyszące mu zabudowania wysadzili w powietrze Niemcy, wycofujący się w styczniu 1945 roku.

Śladem po dawnej świetności Kroczewa, który dotrwał do naszych czasów jest zachowany główny zarys imponującego niegdyś parku krajobrazowego z systemem dwóch stawów połączonych stumetrowym kanałem. Warto odwiedzić także miejscowy cmentarz, na którym jest całkiem sporo starych XIX-wiecznych nagrobków.

Wieś szlachecka Krysk, położona w pobliżu Naruszewa, kolejno przez wieki była własnością bogatych mazowieckich rodów. Najwcześniejszymi właścicielami zachowanymi w dokumentach jest rodzina Kryskich herbu Prawda. W połowie XV wieku Krysk był rodową siedzibą wojewody płockiego Ninogniewa Kryskiego, którego syn w 1463 roku został plebanem w Krysku. Parafia tutejsza powstała prawdopodobnie w połowie XIII wieku, choć nie ma na to potwierdzenia w dokumentach pisanych.

W II  połowie XVI wieku Krysk był siedzibą rodową Nakwaskich, w XVII wieku należał do Sołtyków. W I połowie XIX wieku właścicielami Kryska i kolatorami kościoła parafialnego była rodzina Małowieskich, od lat 70. XIX wieku ziemie te przeszły na własność rodu Karczewskich.

Geneza Czerwińska nad Wisłą sięga XI wieku. Niemalże równolegle rozwijały się na tym terenie dwie formy osadnictwa, oparte na własności biskupiej oraz własności klasztornej. Osada rozwijała się w oparciu o obronny ośrodek władzy biskupiej z fundacją kościelną na terenie wzgórza, po przeciwnej stronie którego, na sąsiednim wzniesieniu w XI wieku najprawdopodobniej istniał ośrodek grodowy z podgrodziem. 

Prawdopodobnie po 1129 roku powstało opactwo Kanoników Regularnych, w którym wybudowano romański kościół p.w. Najświętszej Maryi Panny. Fundatorem kościoła, według „Spominków Sochaczewskich”, był biskup płocki Aleksander z Malonne. W XIII wieku, na skutek osłabionego podziałami Mazowsza, Litwini spustoszyli między innymi okolice Czerwińska nad Wisłą. Później sytuacja stała się spokojniejsza, lecz nie na długo. W 1329 roku księstwo płockie zostało bowiem zhołdowane przez króla czeskiego Jana Luksemburskiego. Teren Czerwińska nad Wisłą stał się niespodziewanie pograniczem, gdyż księstwo czerskie uznało zwierzchność króla polskiego. W latach 1355-1370 panował Kazimierz III Wielki i obszar obecnej gminy był podzielony między niego i księcia mazowieckiego Siemowita III. Przez okolice Czerwińska nad Wisłą przechodził szlak handlowy z Torunia na Wołyń, co sprzyjało rozwojowi gospodarczemu. Około 1370 roku całe Mazowsze było pod rządami księcia Siemowita III. W 1373 roku Czerwińsk nad Wisłą dzielił się na biskupi i klasztorny. Książę Siemowit III wydał przywilej dla biskupa płockiego na lokowanie miasta Czerwińska na prawie chełmińskim, natomiast Czerwińsk klasztorny otrzymał prawa miejskie później - dopiero w 1582 roku. Miasto stało się sławne w 1410 roku, kiedy to w dniach 30 czerwca - 2 lipca miała miejsce koncentracja wojsk polskich i litewskich oddziałów Witolda przed wyprawą Władysława Jagiełły na Krzyżaków, poprzedzona przeprawą wojsk polskich po moście łyżwowym. Dzięki licznym darowiznom książąt i królów polskich, Czerwińsk nad Wisłą stał się jednym z najbardziej okazałych i bogatych ośrodków życia politycznego, kulturalnego, gospodarczego i religijnego na Mazowszu. Po trakcie toruńskim z 1466 roku, kiedy Wisła stała się wolnym szlakiem eksportu zboża i wytworów leśnych, Czerwińsk szybko się rozwijał, będąc ośrodkiem handlu i rzemiosła. Włączenie w 1526 roku księstwa mazowieckiego do Korony, dla codziennego życia nie miało większego znaczenia, zwłaszcza, że w dalszym ciągu obowiązywało specyficzne prawo mazowieckie, a także nie zmieniono granic powiatów i ziem.

Od XVII wieku, choć popularności przysparzał miejscowości znajdujący się w klasztorze obraz Matki Boskiej Czerwińskiej, uznany za cudowny w 1647 roku, postępował proces marginalizacji opactwa. Stopniowo tracił znaczenie również sam Czerwińsk. Najazd Szwedów w latach 1655-1660 był dla miasta prawdziwą katastrofą. Zniszczone i spustoszone, nigdy już nie wróciło do swej świetności. Nastąpiło też znaczne wyludnienie. Na katastrofalne skutki „potopu” nałożyły się kolejne walki w początkach XVIII wieku, epidemia dżumy z 1709 roku, a także zamieszki związane z rywalizacją stronników Sasów i Leszczyńskiego. Nowością było pojawianie się Żydów, których wcześniej nie tolerowano w kościelnym Czerwińsku. 

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku, Prusacy zajęli zachodnią część Mazowsza i utworzyli nowe województwo ciechanowskie, do którego włączono Czerwińsk. Tym samym stał się on miastem niemal pogranicznym, zanikł eksport zboża Wisłą, a działalność gospodarcza jeszcze bardziej się zredukowała. W wyniku III rozbioru Polski w 1795 roku całe północne Mazowsze znalazło się w departamencie płockim Prus Nowowschodnich. Przez 11 lat rządów pruskich dokonywano wielu zmian m.in. upaństwowiono wszelkie dobra kościelne, a ich ludność automatycznie uzyskała wolność osobistą. Pogarszała się natomiast kondycja majątków szlacheckich z uwagi na zwiększone podatki. Na początku grudnia 1806 roku na tereny te wkroczył korpus napoleońskiego marszałka Pierre'a Françoisa Charlesa Augereau (1757-1816), kładąc kres pruskiemu panowaniu. Po powstaniu w 1807 roku Księstwa Warszawskiego, Czerwińsk znalazł się w powiecie wyszogrodzkim departamentu płockiego. W maju 1809 roku maszerujące na Warszawę wojska austriackie chciały się tu przeprawić przez Wisłę. Choć Austriacy zostali wyparci, to zdążyli obrabować miasto. „Ukoronowaniem” kryzysu był przemarsz Wielkiej Armii na Moskwę i jej odwrót.

W 1815 roku powstało zależne od Rosji Królestwo Polskie, a Czerwińsk nad Wisłą włączono do województwa płockiego. Lata 1815-1830 należy uznać za pierwszy od wieków okres przyspieszonego rozwoju. Starano się porządkować zabudowę, dążono do regularności rozmieszczenia gospodarstw, wyznaczano też osady karczemne i kowalskie. Nastąpił duży obrót ziemią. Zwracano uwagę na poprawę dróg, zrealizowano trakt Zakroczym - Wyszogród. Po Powstaniu Listopadowym Czerwińsk i okolice mocno ucierpiały na skutek epidemii cholery. Epidemie oraz katastrofalne okresy głodu powtarzały się zresztą kilkakrotnie do końca XIX wieku. W 1869 roku Czerwińskowi odebrano prawa miejskie.

Początkowe walki I wojny światowej nie dotknęły Czerwińska nad Wisłą. W styczniu 1915 roku wywieziono miejscowych Niemców, a w ich domach rozmieszczono uchodźców, jednakże we wrześniu tego samego roku po zdobyciu Modlina, Niemcy zaczęli swoje rządy. Po zakończeniu wojny powróciła wywieziona wcześniej ludność niemiecka, a w 1923 roku klasztor i kościół przekazany został Zgromadzeniu Salezjańskiemu. Po ustabilizowaniu się sytuacji politycznej w kraju po 1926 roku, gospodarstwa zaczęły nieźle prosperować, wybudowano na terenie gminy wąskotorową kolej cukrowniczą, rozwijał się drobny handel, rzemiosło i usługi.

Napad Niemiec na Polskę spowodował, że formalnie 1 listopada 1939 roku Czerwińsk nad Wisłą został włączony do Rzeszy. Podczas okupacji powstało tu getto, skąd w drugiej połowie 1941 roku Żydzi zostali wywiezieni do Nowego Dworu. Wielu mieszkańców zostało wysiedlonych, by dać miejsce dla osadników niemieckich. Na terenie gminy we wsiach Boguszyn i Grodziec były obozy pracy przymusowej, w Miączynie działał karny obóz dla żołnierzy niemieckich. W wyniku styczniowej ofensywy 1945 roku, gmina Czerwińsk nad Wisłą została zajęta przez Sowietów, którzy przystąpili do powszechnych wówczas rabunków i dewastacji. Były też pozytywne działania: odtworzono i upowszechniono system oświaty, zelektryfikowano wsie, modernizowano drogi. W 1951 roku przystąpiono do prac konserwacyjnych klasztoru. Bazylika romańska z biegiem lat wróciła do dawnej świetności. Nowe realia po 1990 roku nie przyniosły zasadniczych zmian, za to pojawił się w gminie niekontrolowany rozwój budownictwa rekreacyjnego mieszkańców Warszawy.

Sochaczew to jedno z najstarszych miast na Mazowszu. Jest usytuowany w zachodniej części województwa, na europejskich szlakach komunikacyjnych. Przez miasto przebiega międzynarodowa trasa Berlin - Moskwa, którą można pokonać zarówno samochodem jak i pociągiem. Miasto leży w niedalekiej odległości od malowniczych terenów Puszczy Kampinoskiej, Puszczy Bolimowskiej i leśnych terenów Gminy Młodzieszyn. Dodatkowo, miejscowość rozciąga się z południa na północ wzdłuż prawego brzegu rzeki Bzury, do której uchodzą rzeki Utrata i Pisia. Wszystkie te czynniki kuszą niezwykłym bogactwem flory i fauny, co z kolei stwarza dogodne warunki do odpoczynku, turystyki pieszej i rowerowej.

Najstarsze ślady osadnictwa w Sochaczewie znane są z terenów dzisiejszych dzielnic miasta - Boryszewa i Karwowa, gdzie w trakcie badań archeologicznych znaleziono materiał ceramiczny, narzędzia krzemienne i toporek kamienny, datowane na okres mezolitu i neolitu. O osadnictwie z wczesnego średniowiecza świadczą wykopaliska z „Poświętnego”, gdzie odkryto relikty zabudowy kościelnej i cmentarzysko szkieletowe. Badania archeologiczne Wzgórza Zamkowego wykazały, że drewniano-ziemny gród obronny został wzniesiony na początku XIII stulecia. Warownia, mimo niewielkich rozmiarów, stanowiła mocny punkt oporu w czasie wojen. W połowie XIV wieku, na miejscu grodu, wzniesiony został zamek w stylu gotyckim. Pierwsza pewna notka o Sochaczewie, jako siedzibie kasztelanii pochodzi z 1221 roku. W tym czasie na terenie Sochaczewa istniała osada targowa. W 1324 roku Sochaczew uzyskał prawa miejskie. Konsekwencją lokacji było przesunięcie centrum życia gospodarczego oraz nowa, logicznie zaplanowana organizacja przestrzenna, polegająca na ujednoliceniu zabudowy, wytyczeniu rynku i regularnej siatki ulic. W 1377 roku książę Siemowit III zorganizował w Sochaczewie zjazd książąt i wielmożów mazowieckich, na którym spisano wspólne prawo dla całego Mazowsza. Zmiany prawne zwane również „statutami mazowieckimi” były bez wątpienia jednym z najdonioślejszych wydarzeń w średniowiecznym Sochaczewie. W roku 1476 ziemia sochaczewska, za sprawą króla Kazimierza Jagiellończyka, została wcielona do Królestwa Polskiego. Miasto aż do roku 1590 przeżywało swój „złoty okres”. Wówczas mieszkańcy otrzymali prawo obchodzenia dorocznego jarmarku, który w późniejszych latach odbywał się cztery razy do roku, zaś kupcy otrzymali przywilej handlu z Gdańskiem, Lublinem oraz Rusią. Niestety, drewnianą zabudowę miasta cyklicznie trawiły pożary. Również zawieruchy wojenne, takie jak potop szwedzki, nie omijały Sochaczewa, obracając go w ruinę. Ponowne oznaki ożywienia gospodarczego na ziemiach sochaczewskich przypadły na lata 1748-1784.

II połowa XVIII wieku to początek schyłku polskiej państwowości. W wyniku zaborów, granica Królestwa Pruskiego po roku 1793 w dużej mierze opierała się na Bzurze. Mimo tego, dogodne położenie miasta rokowało pomyślny rozwój. To położenie wywołało zainteresowanie miastem władz Królestwa Polskiego. Aż do Powstania Listopadowego, znaczne nakłady finansowe szły na jego rozbudowę. W 1824 roku wytyczono nowy ciąg uliczny, zbudowano nową groblę i most na Bzurze. W 1903 roku miasto połączono z linią kolejową Warszawa - Łódź - Kalisz. W roku 1913 została otwarta fabryka sztucznego jedwabiu w Boryszewie. Zacięte walki, które od grudnia 1914 do lipca 1915 roku toczyły się nad Bzurą i Rawką, obróciły ponownie w gruzy Sochaczew i najbliższe okolice. Obok Kalisza, było to najbardziej zrujnowane miasto Królestwa Polskiego. 

W okresie międzywojennym następował rozkwit miasta pod względem przemysłu i budowy wielu obiektów użyteczności publicznej. W 1939 roku Sochaczew liczył już 13.500 mieszkańców. Początek II wojny światowej to dla miasta czas okupacji niemieckiej i wynikających z niej zniszczeń. W dniach 13-16 września 1939 roku toczyły się zacięte walki o Sochaczew, będące fragmentem Bitwy nad Bzurą. Już od pierwszych dni okupacji, hitlerowcy rozpoczęli terror wobec ludności Sochaczewa. Wymordowali większość ludności żydowskiej, która stanowiła prawie 1/4 mieszkańców. W samym mieście dokonano wielu zamachów i aktów sabotażu, skierowanych przeciwko okupantom. 17 stycznia 1945 roku Sochaczew został zajęty przez jednostki Armii Czerwonej, które rozbiły znajdujące się tu oddziały niemieckie.

W okresie powojennym nastąpiła kolejna, w burzliwej historii miasta, odbudowa. Wiele osób znalazło zatrudnienie w Fabryce Sztucznego Jedwabiu w Chodakowie oraz w Fabryce w Boryszewie, która zajmowała się m.in. produkcją spirytusu i cementu dentystycznego. W 1999 roku po reformie administracyjnej miasto odzyskało, utraconą w 1975 roku, funkcję siedziby powiatu. Obecnie ponad 37-tysięczne miasto rozwój gospodarczy opiera na małych i średnich przedsiębiorstwach usługowych i produkcyjnych, które działają głównie w branżach przemysłu chemicznego, produkcji materiałów budowlanych, transportu, produkcji odzieżowej, przetwórstwa rolno-spożywczego. W Sochaczewie i jego okolicach działają również znaczące firmy, liczące się na krajowym i światowym rynku, takie jak Mars Polska, Boryszew S.A., Bakoma S.A., Prologis, Uponor, DHL.

Podczas naszego pobytu w Sochaczewie zwiedziliśmy ciekawe Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą, parafialny kościół p.w. św. Wawrzyńca i MB Różańcowej, pobliski park i wzgórze zamkowe oraz cmentarze - katolicki i żydowski (zdjęcia z tego ostatniego zamieściłem w mojej podróży "Żydowskie cmentarze").  

Zaborów leży na Równininie Łowicko-Błońskiej na obrzeżu aglomeracji warszawskiej. Wieś położona jest na skraju Puszczy Kampinoskiej, na krawędzi wysokiego tarasu, rozciętego doliną erozyjną, w której znajdują się liczne stawy. 

Początki osadnictwa w tym rejonie datowane są na I wiek p.n.e. - IV wiek n.e., z którego to okresu w okolicy znaleziono podczas prac archeologicznych pozostałości dymarek. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z roku 1239. Była ona gniazdem rodowym Zaborowskich herbu Rogala. Parafia została erygowana w XIV lub XV wieku, zaś zachowany do dziś kościół p.w. św. Anny pochodzi z końca wieku XVIII.

Po III rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 roku, Zaborów znalazł się w zaborze pruskim. W latach 1807-1814 był w Księstwie Warszawskim, a od roku 1815 - w zależnym od Rosji Królestwie Polskim. W 1812 roku wymieniona jest po raz pierwszy szkoła parafialna w Zaborowie, zaś w roku 1850 powstaje szkoła świecka w budynku dawnej kuźni. W 1897 roku dobra zaborowskie nabywa warszawski bankier Leon Feliks Goldstand (1871-1926), a w latach 1901–1903 powstaje pałac w stylu eklektyczno-secesyjnym wg projektu architekta Franciszka Lilpopa (1870-1937), otoczony parkiem z I połowy XIX wieku, wzniesiony w miejscu wcześniejszego dworu Izbińskich. Do początku XX wieku istniał tu młyn wodny, do którego napędzania służyła woda pochodząca ze spiętrzenia w dolince erozyjnej. Spiętrzona woda ujęta została w szereg stawów, istniejących do dzisiaj. W sierpniu 1914 roku, w czasie I wojny światowej, szkoła i jej wyposażenie zdewastowane zostały przez wojsko rosyjskie. W 1921 roku Zaborów ponownie znalazł się w granicach powiatu warszawskiego. 

Po wybuchu II wojny światowej w Zaborowie kwaterowali lotnicy z 3 dywizjonu Brygady Pościgowej, którzy mieli tu swoje lotnisko polowe. W połowie września miejscowość opanowali Niemcy. Zajęli oni pałac, a budynek szkoły od 1943 roku objęła niemiecka żandarmeria, organizując w niej placówkę Schutzpolizei, terroryzującą okolicznych mieszkańców. Odbywały się tu krwawe przesłuchania, a więźniowie byli bici i torturowani.

Po wojnie w dawnym majątku zaborowskim powstał PGR nastawiony na produkcję mleka i hodowlę bydła. W 1968 roku pałac został przejęty przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich i w roku 1974 powstał tu dom pracy twórczej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 1983 roku do Polski przyjechała Matka Teresa z Kalkuty (1910-1997) wraz z czterema siostrami, aby otworzyć w Zaborowie dom Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Miłości. Jest to dom formacyjny, w którym przebywa obecnie około 40 misjonarek.